Մեղադրող կողմը կրկին արհամարում է քրեական իրավունքի հիմնարար սկզբունքները
Ինչպես հաղորդում է հայ գերիների «դատավարությունները» լուսաբանող միակ աղբյուրը՝ Ադրբեջանի պետական «Ազերթաջ» լրատվական գործակալությունը, 2025 թվականի հունիսի 10-ին կայացած Ռուբեն Վարդանյանի «դատավարության» «բաց դատական նիստի» ընթացքում ամբաստանյալը «դատարանին ներկայացրել է հերթական միջնորդությունը՝ իր ընտանիքի անդամներին մեղադրական եզրակացության պատճենը տրամադրելու վերաբերյալ, ինչպես նաև խնդրել է անդրադառնալ նախկին նիստերում ներկայացրած իր միջնորդություններին։ Ռուբեն Վարդանյանի փաստաբան Ավրաամ Բերմանը ևս պաշտպանել է իր պաշտպանյալի դիրքորոշումը։ Դատավոր Զեյնալ Աղաևն արձանագրել է, որ դատարան ներկայացված միջնորդությունները նախկինում արդեն քննարկվել են և կայացվել են համապատասխան որոշումներ, ուստի դրանք այս անգամ չեն քննարկվի։
«Դրանից հետո ամբաստանյալ Ռուբեն Վարդանյանը նորից դիմել է դատարանին և ներկայացրել հերթական միջնորդություն՝ քրեական գործի մեղադրական եզրակացության ռուսերեն թարգմանության և ադրբեջաներեն տարբերակի համապատասխանությունը փորձաքննության ենթարկելու վերաբերյալ։ Գլխավոր դատախազության պետական մեղադրանքի պաշտպանության վարչության ղեկավար Նասիր Բայրամովը նշել է, որ ամբաստանյալը բազմիցս դիմում է նույնաբովանդակ միջնորդությամբ, ուստի այն չպետք է դառնա քննարկման առարկա։ Այնուհետև դատարանը հեռացել է խորհրդակցական սենյակ՝ որոշում կայացնելու նպատակով։ Խորհրդակցությունից հետո կայացված որոշմամբ միջնորդությունը մերժվել է»։
«Դրանից հետո դատարանում հարցաքննվել են ենթադրյալ տուժածները»։ Նախորդ դատավարություններին բնորոշ ձևով, այս գործերը լուսաբանող միակ լրատվամիջոցը՝ Ադրբեջանի պետական «Ազերթաջ»-ը, ներկայացնում է միայն տուժածների կամ նրանց օրինական իրավահաջորդների խոսքերը՝ ենթադրյալ միջադեպերի վերաբերյալ։ Ընդ որում, այդ վկայություններին չեն կցվում կոնկրետ ամսաթվեր, և «Ազերթաջ»-ի հաղորդագրություններում նշված չէ, որ այդպիսի տեղեկատվություն պահանջվել է։
Հանրային գործիչ, բարեգործ, «Ավրորա» Մարդասիրական Նախաձեռնության համահիմնադիր Վարդանյանը ծառայել է որպես Արցախի Հանրապետության պետնախարար (վարչապետ)՝ 2022 թ․ նոյեմբերի 4-ից մինչև 2023 թ․ փետրվարի 23-ը, երբ սեպտեմբերին տեղափոխվել էր Արցախ։ Այդ ժամանակահատվածում Արցախը ամբողջական շրջափակման մեջ էր Ադրբեջանի կողմից, և ռազմական բախումներ չեն եղել։ Հետևաբար, ենթադրյալ միջադեպերից ոչ մեկը չի կարող տեղի ունեցած լինել նրա պաշտոնավարման ընթացքում։ Ինչպես նշում է Սիրանուշ Սահակյանը՝ Եվրոպական դատարանում հայ գերիների շահերի իրավական ներկայացուցիչը․ «Ադրբեջանը չի կարող մատնանշել որևէ կոնկրետ գործողություն, որը Վարդանյանը կատարել է և որը կարող էր քրեական հանցագործություն համարվել։ Օրինակ՝ նրանք չեն կարող ապացուցել, որ նա որևէ անօրինական հրաման է տվել կոնկրետ ժամանակում և վայրում կամ որ նրա մասնակցությունը հանգեցրել է մարդկային զոհերի։ Նման հատուկ գործողություններ չեն ներկայացվել»։
Փաստաբանները, ներառյալ Վարդանյանի ադրբեջանցի պաշտպան Ավրաամ Բերմանը, քննադատում են այս դատավարությունները, քանի որ «մեղադրող կողմի ներկայացրած նյութերը ցույց են տալիս մի շարք լուրջ իրավական խախտումներ», ներառյալ՝ «հատուկ գործողությունների համար անհատի անձնական պատասխանատվության սկզբունքի խախտումը։ Ադրբեջանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի համաձայն՝ միայն այն անձը, ում մեղքը ապացուցվել է հանցագործություն կատարելու մեջ, կարող է ենթարկվել քրեական պատասխանատվության։ Ցանկացած մեղադրանք պետք է հիմնված լինի կոնկրետ անձի գործողությունների և ենթադրյալ հանցանքի միջև ուղիղ պատճառահետևանքային կապի հաստատման վրա»։